“Mən niyə belə hiss edirəm?” — Duyğuların Mənbəyi və Özünü Anlama Yolu

“Bəzən səbəbini bilmədən darıxıram. Özümə belə yad gəlirəm.”
Bu hiss sənə də tanışdırsa, deməli tək deyilsən. İnsan çox zaman nə hiss etdiyini bilir, amma niyə belə hiss etdiyini anlamır. Bəzən sevinc gəlməz, bəzən boşluq çəkilmir, bəzən də hər şey qaydasındadır... amma içində nə isə yerindən oynayıb.

Duyğularımız haradan gəlir? Onlar bizim seçimimizdirmi? Niyə bəzən özümüzə belə yadıq?

Duyğular düşüncənin nəticəsidir — yoxsa özü ayrıca bir reallıqdır?

Psixoloq Aaron T. Beck deyirdi ki, “Duyğular çox vaxt düşüncələrin nəticəsidir.” Yəni sən “sevilmirəm” deyə düşündükdə, bədən cavab olaraq kədər yaradır. Amma bu həmişə belə sadə deyil.

Carl Jung isə əksinə düşünürdü. O deyirdi ki, insanda kollektiv bilinçaltı var və duyğular bəzən bu dərinlikdən çıxır. Yəni sən ağlına gəlməyən, unudulmuş travma və ya instinktiv qorxu səbəbilə də darıxa bilərsən.

Bu o deməkdir ki, duyğular sadəcə zahirən baş verənlərə yox, həm də iç dünyanda gizli qalanlara reaksiya verə bilər.

İnsan bəzən öz hissindən də qorxur

Çox zaman insanlar bir hissin özündə doğduğunu qəbul etmək istəmir. Məsələn:

• Qəzəbi baha başa gələcəyindən qorxduğu üçün sıxışdırır.

• Hüznü zəiflik kimi gördüyü üçün gizlədir.

• Qısqanclığı qəbul olunmayacaq duyğu hesab etdiyindən inkar edir.

Amma duyğunu inkar etmək, onu yox etmir. Sadəcə başqa formaya salır — bədən ağrısı, sosial çəkilmə, ya da apatiya kimi.

Sigmund Freud deyirdi:

“Şüuraltına itələdiyimiz hər şey, bir gün davranış kimi geri qayıdar.”

İnsan özünü anlamağa qorxur, çünki dəyişmək məcburiyyəti hiss edər

Əgər insan doğrudan da “niyə belə hiss etdiyini” anlayarsa, çox vaxt özünü dəyişdirməli olur. Amma bu, çətin və ağrılı prosesdir. Çünki:

• Bəzən anlayırsan ki, illərlə verdiyin mübarizənin əsası yox imiş.

• Bəzən görürsən ki, sevdiklərinin səni necə zədələdiyini bilə-bilə onları qoruyursan.

• Bəzən qəbul edirsən ki, həyatını başqasının arzularına uyğun yaşamısan.

Buna görə özünü tanımaq — təhlükəlidir, amma azadlığın da yeganə yoludur.

Özünü tanımaq: “Mən nəyəm?” yox, “Mən kiməm?”

Əgər sən də bəzən deyirsənsə:

“Bilmirəm niyə belə hiss edirəm... amma bu hiss məni tərk etmir.”

O zaman cavab axtarmağa duyğudan başla, dəyişdirmək istəmədən sadəcə onu müşahidə et. Onun haradan gəldiyini soruş. Onda bəlkə, cavab tapmasan da, özünü tapa bilərsən.

Çünki psixoloji rahatlıq bəzən “çözmək” deyil, “qəbul etmək”lə gəlir.

Hisslərinə diqqətlə bax, onlar sənin xəritəndir

Duyğular zərərli deyil, onlar sənin iç dünyanın göstəriciləridir. Sənə əziyyət verən hisslər — düşmənin deyil, bəlkə də səni azad etmək istəyən tərəfindir.

İstinadlar:

• Carl Jung – The Undiscovered Self

• Sigmund Freud – The Ego and the Id

• Aaron T. Beck – Cognitive Therapy and the Emotional Disorders

• Irvin Yalom – The Gift of Therapy

• Carl Rogers – A Way of Being