“Heç Nə Etmək İstəmirəm”: Apatiya, Daxili Boşluq və Müasir İnsan

“Çox şey etmək istəyirdim... amma indi heç nə etmək istəmirəm.”
Bu cümlə təkcə depressiyanın deyil, müasir insanın ümumi halının xülasəsidir. Sadəcə ruh düşkünlüyü deyil, hər şeyin mənasız görünməsi, gələcəyin cazibədar olmaması, yaşamağın yalnız mexaniki hərəkətlərə çevrilməsi...

Bu halın adı psixologiyada apatik vəziyyətdir – yəni duyğuların, arzuların, maraqların tükənməsi. İnsan istədiyi üçün deyil, artıq “gərək olduğu üçün” hərəkət edir. Bəs bu vəziyyətin psixoloji və fəlsəfi kökü haradadır?

Apatiya: Sadəcə Yorğunluq Deyil

Apatiya, latınca “a-pathos” – yəni “hisssizlik” mənasındadır. Bu, emosional reaksiya verə bilməmə halıdır. Sən bir şeyin yaxşı və ya pis olduğunu bilirsən, amma içində heç bir reaksiya doğurmur. Sanki hiss etmə aparatın sıradan çıxıb.

Psixoloq Martin Seligman apatiyanın səbəblərindən biri kimi öyrənilmiş çarəsizliyi göstərir. Əgər insan uzun müddət səy göstərib nəticə ala bilmirsə, bir müddət sonra səy göstərməyə də son qoyur. Bu isə passiv, duyğusuz, avtopilot həyat yaradır.

Motivasiya İtirməyin Əsl Səbəbi: Məqsədin Olmaması

Çox zaman insanlar deyir: “Motivasiyam yoxdur.” Amma motivasiya – səbəblə bağlıdır. Əgər sənin nəyə görə yaşadığın bəlli deyilsə, nəyə görə durub nəsə edəsən ki?

Viktor Frankl deyirdi:

“İnsan, məqsəd olmadan yaşamaz. Amma məqsəd insanı tapmır – insan onu özü tapmalıdır.”

Sosial media, kapitalist həyat, nəticə mərkəzli tərbiyə sistemi insanı sadəcə məhsuldar etməyə fokuslayır. Amma məhsuldarlıqla mənalı yaşamaq eyni şey deyil. İnsan sadəcə “çox iş görürəm” deyə xoşbəxt olmur. O etdiyi şeydə mənəvi bağ tapmalıdır.

“Normal Həyat” Əslində Səni Susdurur

Çox insan öz həyatını sanki “oynanması vacib bir rol” kimi yaşayır. Tələbədirsə, oxuyur. İşçidirsə, işləyir. Ailəlidirsə, öhdəlik daşıyır. Amma bu rollar əgər insanın daxilindən doğmursa, bu zaman həyat sadəcə təkrar və təqlid halına çevrilir.

Bu da daxili səsin susdurulması ilə nəticələnir. Əslində insan içində “nəsə səhvdir” deyə bağırır, amma sükutla davam edir. Bu sükutdan apatiya doğur.

Rollo May yazırdı:

“Müasir insan, azadlığını öz təhlükəsizliyi ilə dəyişmiş vəziyyətdədir. O, yaşamaq əvəzinə idarə olunur.”

Çıxış Yolu: Hiss Etməyə İcazə Ver

Çıxış yolunu "motivasiya tapmaq"da deyil, özünə sual verməkdə axtarmaq lazımdır:

• Mən niyə bu həyatı yaşayıram?

• Nə etdikdə zamanın dayandığını hiss edirəm?

• Həyatımda mənə məcbur edilənlər və mənim seçdiklərim nə qədər fərqlidir?

Həyat çox zaman mənasız görünə bilər. Amma məna, obyektiv şəkildə mövcud olan bir şey deyil. Onu sən özün qurursan. Və bəzən bu quruluş sükutda, boşluqda, dayanıb baxmaqda doğulur.

Heç nə istəmirsənsə, bəlkə də bu yaxşıdır

“Heç nə etmək istəmirəm” hissi bəzən çox dərin bir transformasiyanın başlanğıcıdır. Çünki o an artıq əvvəlki səviyyədə yaşaya bilmədiyini anlayırsan. Bəlkə də bu, yenidən doğulmağa bir çağırışdır.

İstinadlar:

• Viktor Frankl – Man's Search for Meaning

• Martin Seligman – Learned Helplessness

• Rollo May – Love and Will

• Carl Jung – Modern Man in Search of a Soul

• Erich Fromm – To Have or To Be?