"Normal" Olmaq Yaxşıdırmı? – Cəmiyyətin Qəlibləri və Daxili Həqiqət

“Yaxşıyam.”
Bu cavabı nə qədər səmimi deyirik? Həqiqətən yaxşı olduğumuz üçün, yoxsa “normal görünmək” üçünmü?

Cəmiyyətin bizə təklif etdiyi bir model var:
Oxu → işə gir → ailə qur → mülk sahibi ol → sus.
Bu sxemə uyğun yaşayan milyonlarla insan var və onlar üçün “hər şey qaydasındadır”. Amma içində bir yer səssizcə sual verir:

“Bu həqiqətən mənim həyatım, yoxsa mənə yazılmış bir ssenaridirmi?”

Normal — kimə və nəyə görə?

Psixoloq Erich Fromm deyirdi:

“Psixoloji cəhətdən sağlam olmaq bəzən cəmiyyətin normativlərinə uyğun olmamaq deməkdir.”

Yəni əgər cəmiyyət özü xəstədirsə, ona uyğunlaşmaq sağlamlıq deyil. İnsan bəzən özünü “uyğunlaşa bildiyi” üçün deyil, uyğunlaşmaq məcburiyyətində qaldığı üçün tükənmiş hiss edir.

Cəmiyyət “normal” deyə təqdim etdiyi davranışlarla səni bir qəlibə salır — amma hər qəlib özünə uyğun insan axtarır, sənə uyğun həqiqət yox.

Maskalarla yaşamaq – funksional depressiya

Çox insan depressiyadadır, amma onu funksional şəkildə yaşayır: işə gedir, gülür, sosial şəbəkədə aktivdir... Amma gecə çökür.
Niyə? Çünki insanın ictimai rolu ilə daxili “mən”i arasında uçurum var.

Carl Rogers bu uçuruma “ideal mənlik” və “real mənlik” deyirdi. İdeal mənlik — başqalarının gözlədiyi insandır. Real mənlik isə — içindəki səsini susdura bilməyən adam. İkisi arasındakı ziddiyyət, insanı səssiz şəkildə dağıdır.

Cəmiyyət səni “normal” saxlamaq istəyəcək, sən isə “canlı” qalmaq istəməlisən

Bütün sistem səni sakit, nəzarət edilə bilən və proqnozlaşdırılan bir varlıq kimi istəyir. Sənin qərar verməyin deyil, tapşırıq yerinə yetirməyin vacibdir.

Buna görə də sən fərqli düşünəndə deyil, fərqli davrananda problem yaranır. Amma dəyişiklik davranışdan doğur. Düşünmək yetmir, canlı qalmaq üçün risk almalısan.

Nietzsche yazırdı:

“Bəzən insan ağlını itirməlidir ki, azad ola bilsin.”

Səssiz üsyan: İçindəki “mən”ə dönmək

Əgər sən çoxdan bəri özünü “normal” hiss etmirsənsə, bəlkə də bu yaxşıdır. Bu, içindəki bir şeyin dirilməyə başladığının əlamətidir.

Sənə yalan olan şeylərə qarşı bədən artıq müqavimət göstərir:

• Susmaq çətindir, çünki içində söz yığılır.

• Gülmək çətindir, çünki artıq saxta jestlər yorur.

• Yaşamaq çətindir, çünki yaşadığın sənə aid deyil.

Bu narahatlıq, bəlkə də ilk dəfə həqiqi bir həyatın astanasında olduğunu göstərir.

Normal olmaq təhlükəsizdir, amma bəlkə də sən yaşamaq istəyirsən

Yolun başlanğıcı qəribədir, səssizdir, təkdir. Amma sən bir gün o yolun ortasında öz nəfəsini eşidəndə, biləcəksən ki, “normal” olmaq yox, canlı olmaq daha dəyərlidir.

İstinadlar:

• Erich Fromm – The Sane Society

• Carl Rogers – On Becoming a Person

• Friedrich Nietzsche – Thus Spoke Zarathustra

• Viktor Frankl – The Will to Meaning

• Rollo May – The Courage to Create